“Βάλτε έναν αρουραίο σε ένα κλουβί και δώστε του 2 μπουκάλια νερό. Το ένα είναι μόνο νερό και το άλλο νερό με ηρωίνη ή κοκαΐνη. Ο αρουραίος θα προτιμά σχεδόν πάντα το ναρκωμένο νερό και σχεδόν πάντα θα πεθαίνει μέσα σε δύο εβδομάδες. Αυτή είναι η θεωρία μας για τον εθισμό.
Ο Bruce έρχεται τη δεκαετία του ’70 και λέει, “Λοιπόν, περιμένετε. Βάζουμε τον αρουραίο σε ένα άδειο κλουβί. Δεν έχει τίποτα να κάνει. Ας το δοκιμάσουμε λίγο διαφορετικά.” Έτσι έφτιαξε το Rat Park, και το Rat Park είναι σαν παράδεισος για τους αρουραίους. Ό,τι μπορεί να θέλει ένας αρουραίος είναι στο Rat Park. Υπέροχο φαγητό. Πολύ σεξ. Άλλοι αρουραίοι για να γίνουν φίλοι. Χρωματιστές μπάλες. Επιπλέον και τα δύο μπουκάλια νερού, ένα με νερό και ένα με ναρκωμένο νερό. Αλλά εδώ είναι το συναρπαστικό: Στο πάρκο των αρουραίων, δεν τους αρέσει το ναρκωμένο νερό. Δεν το χρησιμοποιούν σχεδόν καθόλου. Κανείς τους δεν παίρνει υπερβολική δόση. Κανείς τους δεν το χρησιμοποιεί με τρόπο που να μοιάζει με καταναγκασμό ή εθισμό. Αυτό που έκανε ο Bruce δείχνει ότι τόσο οι δεξιές όσο και οι αριστερές θεωρίες περί εθισμού είναι λανθασμένες. Η δεξιά θεωρία είναι ότι πρόκειται για ηθικό ελάττωμα, ότι είσαι ηδονιστής, ότι διασκεδάζεις πολύ σκληρά. Η αριστερή θεωρία είναι ότι σε κυριεύει, ότι ο εγκέφαλός σου έχει καταληφθεί. Ο Bruce λέει ότι δεν είναι η ηθική σου, δεν είναι ο εγκέφαλός σου, είναι το κλουβί σου. Ο εθισμός είναι σε μεγάλο βαθμό μια προσαρμογή στο περιβάλλον σου.
Τώρα, ζούμε σε μια κοινωνία όπου ένας σημαντικός αριθμός από εμάς δεν αντέχει να είναι παρών στη ζωή του χωρίς να είναι σε κάτι εξαρτημένος, ποτό, ναρκωτικά, σεξ, ψώνια… Δημιουργήσαμε έναν υπερκαταναλωτικό, υπερ-ατομικιστικό, απομονωμένο κόσμο που μοιάζει, για πολλούς από εμάς, περισσότερο με το πρώτο κλουβί παρά με τα γεμάτα ζωή και σύνδεση κλουβιά που χρειαζόμαστε.
Το αντίθετο του εθισμού δεν είναι νηφαλιότητα. Το αντίθετο του εθισμού είναι η σύνδεση. Και ολόκληρη η κοινωνία μας, η μηχανή της, είναι προσανατολισμένη στο να μας κάνει να συνδεόμαστε με πράγματα και όχι με ανθρώπους. Δεν είσαι καλός καταναλωτής αν αντί να καταναλώνεις πράγματα περνάς το χρόνο σου με το να συνδέεσαι με τους ανθρώπους γύρω σου. Στην πραγματικότητα, εκπαιδευόμαστε από νεαρή ηλικία να εστιάζουμε τις ελπίδες, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες μας σε πράγματα που πρέπει να αγοράσουμε και να καταναλώσουμε. Ο εθισμός στα ναρκωτικά είναι ένα υποσύνολο αυτού.” – Johann Hari
(Ο Bruce που αναφέρεται σε αυτή την ανάρτηση είναι ο ψυχολόγος και καθηγητής Bruce K. Alexander)
Δημήτρης Σιδέρης