Από την Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα*
Πλουτάρχου Ηθικά: “Περί τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης”
Το ταξίδι και η αποικία των Ελλήνων στην Β. Αμερική*
Πότε: Χρονο/ση με βάση τα αστρονομικά στοιχεία του κειμένου
Πως: Αναλυτική περιγραφή του ταξιδιού – Ρεύματα Ατλαντικού Ωκεανού
Εισαγωγή
Ο Πλούταρχος γεννήθηκε και έζησε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, τον 1Ο αιώνα μ.Χ.(45 -120). Ήταν ένας πολυγραφότατος ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος. Ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο και δύο φορές πήγε στη Ρώμη. Είχε φίλους Ρωμαίους με ισχυρή επιρροή, ανάμεσα στους οποίους ο Lucius Mestrius Florus, Ρωμαίος ύπατος, ο οποίος φρόντισε να αποδοθεί στον Πλούταρχο η ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Αργότερα, όταν ο Πλούταρχος ήταν σε προχωρημένη ηλικία, ορίστηκε procurator, δηλαδή επίτροπος της Αχαΐας. Μια θέση που του επέτρεπε να φέρει τα εμβλήματα και τα ενδύματα του Ρωμαίου ύπατου. Ο Πλούταρχος μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα, στο Μαντείο των Δελφών, όπου διετέλεσε υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Εκτός από τα καθήκοντά του στους Δελφούς, ο Πλούταρχος ήταν επίσης magistratus, δηλαδή άρχων στη Χαιρώνεια και αντιπροσώπευσε την ιδιαίτερη πατρίδα του σε διάφορες αποστολές σε ξένες χώρες.
Αν και το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι, μια σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, διευθετημένων ανά ζεύγη, υπάρχει και μια υπέροχη συλλογή 183 πραγματειών και καταγραμμένων λόγων, (σώζονται 76) που διασώθηκε υπό τον τίτλο Ηθικά. Ανάμεσα σε αυτά, βρίσκεται και το έργο Περί τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης που, με αφορμή το λεγόμενο ‘πρόσωπο’ το οποίο μοιάζει να απεικονίζεται στην Σελήνη (λόγω των σκιάσεων), πραγματεύεται θέματα σχετικά με την Σελήνη (έδαφος, φωτεινότητα, ανακλαστικότητα, εκλείψεις κλπ) από την άποψη της Φυσικής αλλά και της Φιλοσοφίας-Θεολογίας. Πρόκειται για συζήτηση μεταξύ εκπροσώπων διαφόρων Φιλοσοφικών Σχολών και όχι μόνον, που διεξάγεται ενώ περπατούν, μετά την λήξη ενός Συμποσίου, στο οποίο συμμετείχε και ο Πλούταρχος (όπως γράφουν οι αναλυτές του κειμένου).
Τα πρόσωπα που συμμετέχουν είναι:
Ο αδελφός του Πλουτάρχου, ο Λαμπρίας, ο οποίος ήταν ιερέας στο Μαντείο της Λιβαδειάς και magistratus στο ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Ο Λαμπρίας είναι ο συντονιστής αυτής της συζήτησης.
Ο γεωμέτρης Απολλωνίδης
Ο Αριστοτέλης
Ο Φαρνάκης
Ο Θέων από την Αίγυπτο, Στωικός Φιλόσοφος
Ο Μαθηματικός Μενέλαος από την Αλεξάνδρεια που ήταν επίσης και διάσημος Αστρονόμος (είχε κάνει δύο αστρονομικές παρατηρήσεις στην Ρώμη, τον Ιανουάριο του 98 μ.Χ. Πρόκειται για τις αποκρύψεις των αστέρων Spica(Στάχυς) and Beta Scorpii (β του Σκορπιού) από την Σελήνη).
Ο Σύλλας ο Καρχηδόνιος που είχε προσφέρει και το δείπνο υποδοχής για τον Πλούταρχο κατά την άφιξή του στην Ρώμη μετά από μακρά απουσία (8th Book Symposia (Quaestiones conivales, 727Β and in De cohibenda ira 453, C 9).
Ο Λεύκιος, ένας Πυθαγόρειος μαθητής του Μοντεράτου από την Τυρρηνία που επίσης είχε παραβρεθεί και στο δείπνο υποδοχής για τον Πλούταρχο στην Ρώμη (Quaestiones conivales (727Β 5)).
Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου, η συνάντηση όλων αυτών και ο διάλογος μεταξύ τους έγινε στην Ρώμη, κατά την δεύτερη επίσκεψη του Πλουτάρχου σε αυτήν, καθώς φαίνεται ότι ήταν ήδη πολύ γνωστός στους φιλοσοφικούς κύκλους της Ρωμαϊκής πρωτεύουσας. Στο πρώτο του ταξίδι στην Ρώμη όταν ήταν νέος, τον συνόδευε ο Λούκιος Μέστριος Φλώρος. Αναφέρεται ότι τότε πήγε και στην Λομβαρδία, στην Κρεμώνα, η οποία ως γνωστόν καταστράφηκε το 69 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Βεσπασιανού.
Πλούταρχος (45 – 120), Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών.
Προς το τέλος της συζήτησης ο Λαμπρίας καλεί τους συνομιλητές να καθίσουν για να ακούσουν αυτά που έχει να τους πει ο Σύλλας ο Καρχηδόνιος. Εκείνος τους μεταφέρει τις πληροφορίες περί Θεολογίας της Σελήνης που είχε μάθει από κάποιο ‘ξένο’ τον οποίο είχε συναντήσει στην Καρχηδόνα. Αυτός ο ‘ξένος’ είχε επιστρέψει από ένα μεγάλο ταξίδι, από την ‘μεγάλη ήπειρο’ που συνδέεται με την ‘μεγάλη θάλασσα’… Αν για τους ανθρώπους της Μεσογείου θαλάσσης, η ‘μεγάλη θάλασσα’ είναι ο Ατλαντικός Ωκεανός, τότε η ‘μεγάλη ήπειρος’ θα πρέπει να είναι η Αμερική…
Συγκεκριμένα ο ‘ξένος’ κάνει λόγο για ένα νησί που είναι κοντά στην ‘μεγάλη ήπειρο’ και που –όπως λένε οι βάρβαροι- ο Δίας είχε φυλακίσει τον Κρόνο. Για αυτό τον λόγο, αυτή η θάλασσα ονομάζεται Κρόνιο Πέλαγος. Και από άλλες αναφορές αρχαίων κειμένων, όπως τα Ορφικά Αργοναυτικά, γνωρίζουμε ότι το Κρόνιο Πέλαγος βρίσκεται στο Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό.
Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Τιτάνας Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του, μόλις τα γεννούσε η Τιτανίδα Ρέα. Όμως στην περίπτωση του Δία, η Ρέα ξεγέλασε τον Κρόνο δίνοντάς του μια φασκιωμένη πέτρα αντί για το μωρό. Τον Δία τον έκρυψε στην Κρήτη, όπου και μεγάλωσε. Τότε διεκδίκησε από τον Κρόνο την κυριαρχία του κόσμου. Απελευθέρωσε τα αδέλφια του, τους μετέπειτα θεούς Ποσειδώνα, Άδη, Ήρα, Δήμητρα και Εστία και τελικά έγινε η Τιτανομαχία, όπου οι θεοί με τον Δία νίκησαν τους Τιτάνες του Κρόνου. Ο Δίας εξόρισε τον Κρόνο κάπου πολύ μακριά. Μαζί του εξορίστηκαν και όλοι οι σύντροφοι και ακόλουθοί του. Στο κείμενο του Πλουτάρχου αναφέρεται ότι όλοι αυτοί υπηρετούν τον Κρόνο που κοιμάται μέσα σε ‘χρυσό σπήλαιο’ σε ένα νησί κοντά στην ‘μεγάλη ήπειρο’.
Η Τιτανομαχία, όπως απεικονίζεται στον Βωμό της Περγάμου, Βερολίνο, Pergamonmuseum.
Εκεί λοιπόν είχε μεταναστεύσει ο ‘ξένος’ και υπηρετούσε τον Κρόνο. Οι γνώσεις που είχε αποκομίσει από το ιερατείο του Κρόνου ήταν πολλές και σημαντικές, όπως Αστρονομία, Γεωμετρία, έρευνα της Φύσης κλπ. Αλλά όταν πέρασαν 30 χρόνια και ήλθε κάποια άλλη αποστολή αποίκων, εκείνος επέστρεψε στην πατρίδα του, στην Μεσόγειο Θάλασσα. Ο Σύλλας διευκρινίζει ότι ο ίδιος ο ‘ξένος’ τους διηγήθηκε πάρα πολλά πράγματα, όχι μόνο στον Σύλλα, αλλά και σε κάποιους άλλους (χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό), σχετικά με ιερά γραπτά και μύηση σε ιερές τελετές. Όμως εδώ θα περιοριστεί να μεταφέρει ότι τους είπε-συμπεριλαμβανομένης της Κρόνιας αντίληψης- για την Σελήνη.
Τα κείμενο του Πλουτάρχου τελειώνει με αυτές τις φράσεις: ‘Τούτα, είπε ο Σύλλας, άκουσα τον ξένο να διηγείται, ενώ σε εκείνον, όπως έλεγε ο ίδιος, τα αποκάλυψαν οι θαλαμηπόλοι και οι υπηρέτες του Κρόνου. Όσο για σας Λαμπρία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την διήγηση όπως θέλετε’. Μια προτροπή που θα έλεγα ότι ισχύει και για τον σημερινό αναγνώστη.
Η διήγηση περί της αποικίας των Ελλήνων
Σύμφωνα λοιπόν με τα λεγόμενα των βαρβάρων, όπως τα μεταφέρει ο Σύλλας, στις ακτές αυτής της ‘μεγάλης ηπείρου’ κατοικούν Έλληνες, γύρω από ένα κόλπο. Επειδή το νησί του Κρόνου, ο κόλπος και η ‘μεγάλη ήπειρος’ είναι πολύ κοντά, αυτοί οι Έλληνες θεωρούν τους εαυτούς τους στεριανούς και νησιώτες ταυτόχρονα. Και μάλιστα λένε ότι ‘ενώ το Ελληνικό στοιχείο είχε φθαρεί μετά από τόσους αιώνες, έφτασε εκεί αποστολή αποίκων υπό τον Ηρακλή και έτσι το ελληνικό στοιχείο αναζωπυρώθηκε και έγινε πάλι ισχυρό. Για αυτό τον λόγο, αυτοί οι Έλληνες τιμούν τον Ηρακλή και τον Κρόνο’.
Αν για την Τιτανομαχία δεν μπορούμε να έχουμε σαφή χρονολόγηση, για τον Ηρακλή μπορούμε να πούμε πότε έζησε. Αυτό προκύπτει από το ότι ο Ηρακλής, λίγο μεγαλύτερος σε ηλικία από τον Θησέα, αφενός έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία στην οποία συμμετείχαν και πατέρες ηρώων του Ομηρικού Τρωικού Πολέμου, και αφετέρου ο ίδιος ο Ηρακλής εκστράτευσε εναντίον της Τροίας, όταν βασιλιάς της ήταν ο Λαομέδων, ο πατέρας του Πριάμου, που ήταν βασιλιάς της κατά τον Ομηρικό Τρωικό Πόλεμο. Ο Ηρακλής νίκησε και σκότωσε τον Λαομέδοντα και τοποθέτησε στον θρόνο της Τροίας τον νεαρό Πρίαμο.
Γνωρίζοντας ότι ο Ομηρικός Τρωικός Πόλεμος έγινε γύρω στο 1250 π.Χ. (στρώμα TROY VIIa, σύμφωνα με μεγάλη μερίδα αρχαιολόγων, αλλά και αρχαίων κειμένων), ο Ηρακλής πρέπει να έζησε γύρω στο 1300 π.Χ. Με βάση την χρονολόγηση από τα Αστρονομικά στοιχεία των Ομηρικών Επών, ο Τρωικός Πόλεμος έγινε το 1228-1218 π.Χ. (Papamarinopoulos, Preka-Papadema et al, 2016), όταν ο Πρίαμος ήταν υπέργηρος σύμφωνα με τον Όμηρο. Ο πρώτος Τρωικός Πόλεμος υπό τον Ηρακλή πρέπει να έγινε μία-δύο γενιές πιο πριν, καθώς ο Πρίαμος ήταν τότε νεαρός.
Έκτοτε, από τον καιρό του Ηρακλή, περί το 1300 π.Χ., κάθε 30 χρόνια φεύγει μια αποστολή αποίκων από την Μεσόγειο Θάλασσα προς την ‘μεγάλη ήπειρο’ ώστε να ανανεώνεται συνεχώς το Ελληνικό Στοιχείο, σύμφωνα με την περιγραφή του Σύλλα. Αναχωρούν ‘πλοία’ και όχι ένα πλοίο, οι άποικοι εκλέγονται δια κλήρου, γίνονται πάρα πολλές ετοιμασίες καθώς το ταξίδι είναι δύσκολο και φυσικά όλα αυτά απαιτούν μεγάλο χρονικό διάστημα προετοιμασίας πριν φύγουν τα πλοία με τους νέους αποίκους.
Όταν φτάσει εκεί στην ‘μεγάλη ήπειρο’ η νέα αποστολή αποίκων, οι προηγούμενοι άποικοι, αν επιθυμούν, μπορούν να επιστρέψουν στην Μεσόγειο Θάλασσα. Αλλά οι περισσότεροι επιλέγουν να παραμείνουν, καθώς η ζωή τους εκεί, φαίνεται ότι είναι πολύ καλή. Υπάρχει όμως και η περίπτωση που το ιερατείο του Κρόνου δεν τους επιτρέπει να φύγουν. Άραγε ο συγκεκριμένος ‘ξένος’ για τον Καρχηδόνιο Σύλλα και άρα Έλληνας σύμφωνα με την διήγηση, έφυγε μόνος του ή μήπως κατόπιν σχετικής εντολής του ιερατείου του Κρόνου, γιατί είχε κάποια ειδική αποστολή; Γιατί ο άνθρωπος αυτός αφού επέστρεψε στην πατρίδα του, οργάνωσε άλλο ταξίδι προς την Καρχηδόνα. Εκεί πέρασε πολύ καιρό ψάχνοντας για κάποιες ιερές περγαμηνές τις οποίες κάποιοι είχαν θάψει έξω από την πόλη για να τις διασώσουν από την πλήρη καταστροφή της πόλης κατά τον 3ο Καρχηδονιακό Πόλεμο (149-146 π.Χ.), όπως αναγράφεται στο κείμενο του Πλουτάρχου.
Ίσως αυτές οι περγαμηνές θάφτηκαν από το ιερατείο του Κρόνου της Καρχηδόνας, καθώς ο μεγάλος ναός του Κρόνου στην Μεσόγειο Θάλασσα, βρισκόταν στην Καρχηδόνα. Πρόκειται για τον Baal Hammon-Κρόνος. Η Καρχηδόνα ήταν αποικία των Φοινίκων και ο θεός τους ήταν ο αντίστοιχος του Φοινικικού θεού Κρόνου. Οι ανασκαφές έχουν δείξει στοιχεία ύπαρξης ανθρωποθυσιών και μάλιστα μικρών παιδιών, προς τιμήν του Baal Hammon-Κρόνος.
Επίσης στην Καρχηδόνα τιμάται ιδιαιτέρως και ο Ηρακλής (ο οποίος απεικονίζεται και στα νομίσματα της) ως ο Φοινικικός θεός Melqart-Ηρακλής. Παρατηρούμε ότι και οι δύο θεότητες των Ελλήνων αποίκων της ‘μεγάλης ηπείρου’ τιμώνται και στην Καρχηδόνα, αποικία των Φοινίκων και ισχυρή ναυτική δύναμη. Ο Έλληνας άποικος που επέστρεψε από το νησί του φυλακισμένου Κρόνου αναζητά και βρίσκει μετά από πολύ χρόνο και κόπο τις ιερές περγαμηνές που ίσως να ήταν φυλαγμένες στον ναό του Κρόνου στην Καρχηδόνα.
Ο Baal Hammon-Κρόνος, στο θρόνο του (1ος αι.), Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
Κεφαλή του Melqart-Ηρακλή (circa 500-480 π.X.), Museo Barracco di Scultura Antica, Ρώμη
Χρονολόγηση με βάση τα αστρονομικά στοιχεία του κειμένου
Αλλά πότε έγιναν όλα αυτά; Πότε έγινε αυτό το ταξίδι του ‘ξένου’ για τον Καρχηδόνιο Σύλλα, που ήταν όμως Έλληνας, σύμφωνα με τα γραφόμενα; Πότε έγινε αυτή η σπουδαία συνάντηση του Λαμπρία και των συνομιλητών του στην Ρώμη; Στο κείμενο αναγράφονται δύο Αστρονομικά στοιχεία που θα μας οδηγήσουν στην χρονολόγηση.
Τα ταξίδια από την Μεσόγειο Θάλασσα προς την ‘μεγάλη ήπειρο’ πραγματοποιούνται κάθε 30 χρόνια, σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο, όταν ο ‘αστέρας του Κρόνου’ τον οποίο οι λαοί της Μεσογείου Θαλάσσης αποκαλούν Φαίνοντα, ενώ στην ‘μεγάλη ήπειρο’ τον ονομάζουν Νυκτούρο, εισέρχεται στον αστερισμό του Ταύρου. Πράγματι, ο χρόνος περιφοράς του πλανήτη Κρόνου γύρω από τον Ήλιο είναι περίπου 30 (29.4571) χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 30 χρόνια ο Κρόνος φαίνεται να προβάλλεται στο ίδιο μέρος του ουρανού, επί του Ζωδιακού Κύκλου.
Οι αρχαίοι Έλληνες ξεχώριζαν τα αστέρια σε απλανείς και πλάνητες αστέρες. Δηλαδή σε αστέρες που έχουν μια σταθερή θέση στον ουρανό, για ένα επίγειο παρατηρητή και σε αστέρες που μετακινούνται (πλανώνται) επί της ουρανίου σφαίρας. Αυτοί οι τελευταίοι, ορατοί δια γυμνού οφθαλμού, λόγω ακριβώς αυτής της ‘ιδιαιτερότητας’ αποδόθηκαν σε θεότητες. Πρόκειται για τον Ήλιο, την Σελήνη, τον Ερμή, την Αφροδίτη, τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο. Διατήρησαν όμως και ένα χαρακτηρισμό. Έτσι ο αστέρας του Κρόνου λέγεται Φαίνων, ο αστέρας του Δία Φαέθων, ο αστέρας του Άρη Πυρόεντας κλπ.
Είναι γνωστό ότι όλοι οι πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης, Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδών), και οι νάνοι πλανήτες (Δήμητρα, Πλούτων-Χάρων, Έρις κλπ) περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές, επί ενός νοητού επιπέδου που ονομάζεται εκλειπτική ή ζωδιακός κύκλος καθώς ‘οριοθετείται’ από τα 12 ζώδια. Δηλαδή χωρίζεται σε 12 μέρη που το καθένα ‘χαρακτηρίζεται’ από ένα αστερισμό-Ζώδιο. Οι Αστερισμοί είναι ομάδες (απλανών) αστέρων που φαίνονται προβαλλόμενες σε κάποιο μέρος του ουρανού να σκιαγραφούν ένα ζώο ή μια μορφή ή ένα αντικείμενο που τους δίνει και το όνομα τους. Δώδεκα εξ αυτών είναι τα γνωστά Ζώδια. Όλοι οι αστερισμοί συνδέονται με κάποιο μύθο.
Συνεπώς κάθε πλανήτης καθώς περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, φαίνεται να προβάλλεται διαδοχικά σε καθένα από τα δώδεκα Ζώδια. Έτσι ο πλανήτης Κρόνος (Φαίνων ή Νυκτούρος) κάθε 30 χρόνια, που είναι ο χρόνος περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο, θα προβάλλεται πάνω στο ίδιο Ζώδιο. Για τα συγκεκριμένα ταξίδια έχει γίνει η επιλογή της προβολής του πλανήτη Κρόνου στον αστερισμό του Ταύρου. Θα μπορούσε να είχε γίνει οποιαδήποτε άλλη επιλογή αστερισμού-Ζωδίου. Και πάλι θα ίσχυαν τα 30 χρόνια.
Ακρωτήρι Θήρας: Η ζωφόρος του Στόλου (απόσπασμα).
Γιατί άραγε επελέγη ο αστερισμός του Ταύρου; Φυσικά ο πλανήτης Κρόνος έχει απόλυτο σχέση με την ύπαρξη και λατρεία του Τιτάνα Κρόνου στο νησί της ‘μεγάλης ηπείρου’. Ο μύθος που διασώζει ο Ερατοσθένης (έργο Καταστερισμοί) για τον αστερισμό του Ταύρου είναι ότι πρόκειται για τον Ταύρο-Σύμβολο του Δία-που έτσι μεταμορφωμένος έκλεψε την Ευρώπη από την Φοινίκη και την έφερε στην Κρήτη. Ο γιός του Δία και της Ευρώπης, ο Μίνωας, είναι ο ιδρυτής του μεγάλου πολιτισμού και της θαλασσοκρατίας της Κρήτης (Μινωικός Πολιτισμός). Ο Ταύρος είναι το ιερό σύμβολο του Μινωικού πολιτισμού με ακμή περί το 2000 π.Χ. Μία σύνδεση Κρήτης-Φοινίκης-Καρχηδόνας;;; Είναι αποδεκτό ότι τα Μινωικά καράβια έφταναν σε πολύ μακρινές αποστάσεις σε σχέση με την Κρήτη.
Ο Ηρακλής πάλι, που πρώτος εγκαινίασε αυτά τα ταξίδια σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο, ήταν γιος του Δία, ημίθεος. Ένας ξεχωριστός ήρωας που τιμάται εξίσου από τους Έλληνες, τους Φοίνικες, τους Καρχηδόνιους και τους Αιγύπτιους. Ο Melqart-Ηρακλής έχει τον μεγάλο ναό του στην Τύρο της Φοινίκης ή στην αποικία των Φοινίκων στην Ταρτησσό, επί του Ατλαντικού Ωκεανού, κοντά στις Ηράκλειες Στήλες (Γιβραλτάρ).
Μοιάζει ως ο Ηρακλής να ‘επανασυνδέει’ τον Δία-Ταύρο (Μινωική Κρήτη) με τον εξόριστο λαό του Κρόνου. Αυτό θα μπορούσε συμβολικά να σημαίνει η ‘είσοδος’- προβολή του ‘αστέρα του Κρόνου’ στον αστερισμό του Ταύρου-Δία.
Αλλά πότε έγινε αυτό τον 1ο αιώνα μ.Χ. τότε που ζούσε ο Πλούταρχος; Στις χρονολογίες που φαίνονται στον πίνακα εισόδου-εξόδου του πλανήτη Κρόνου από τον αστερισμό του Ταύρου, παρατηρούμε ότι το 26 μ.Χ. ο Πλούταρχος ήταν αγέννητος (γεννήθηκε το 45 μ.Χ.), το 56 μ.Χ. ήταν μόλις 11 ετών, ενώ το 85 μ.Χ. ήταν 40 ετών. Πάντως ο Έλληνας άποικος, ‘ξένος’ για τον Καρχηδόνιο Σύλλα, πρέπει να επέστρεψε από την ‘μεγάλη ήπειρο’ στην Μεσόγειο Θάλασσα σε κάποια από αυτές τις χρονολογίες.
Πίνακας με τις χρονολογίες εισόδου/εξόδου του πλανήτη Κρόνου στον αστερισμό του Ταύρου, κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ
Το δεύτερο αστρονομικό στοιχείο είναι η αναφορά του αρχαίου κειμένου για μια ηλιακή έκλειψη, η οποία είχε προηγηθεί της συγκεκριμένης συνάντησης-συζήτησης του Λαμπρία, Σύλλα κλπ συνομιλητών. Αυτή η ηλιακή έκλειψη ξεκίνησε ‘αμέσως μετά το μεσημέρι’ (12 μ.μ.). Η περιγραφή που δίνεται (φάνηκαν τα αστέρια στον ουρανό, το χρώμα του ουρανού κλπ) οδηγεί σε ολική ηλιακή έκλειψη. Ηλιακή έκλειψη συμβαίνει όταν τα τρία σώματα Ήλιος-Σελήνη-Γη ευθυγραμμίζονται απολύτως, οπότε ο δίσκος της Σελήνης που παρεμβάλλεται ανάμεσα στα άλλα δύο σώματα καλύπτει πλήρως τον δίσκο του Ηλίου και η σκιά της Σελήνης πέφτει πάνω σε κάποιες περιοχές της Γης. Οπότε σε αυτές τις περιοχές σταδιακά σκοτεινιάζει και για λίγα λεπτά της ώρας υπάρχει απόλυτο σκοτάδι, καθώς ο δίσκος του Ηλίου είναι πλήρως καλυμμένος. Στις γειτονικές περιοχές εμφανίζεται μερική ηλιακή έκλειψη. Δηλαδή ο ηλιακός δίσκος είναι καλυμμένος κατά ένα ποσοστό.
Με βάση αυτή την αναφορά έχουν προταθεί κατά καιρούς διάφορες χρονολογήσεις και διάφοροι τόποι:
Ginzel, 1899: 71, March 20, Chaeronia
Sandbach, 1929: 75, January 5, Carthage, Rome
Sandbach, 1929: 83, December 27, Alexandria
Cherniss, 1957: Later than 75, in or about Rome
Hirzel, 1895: After the devastation of Delphi and before the restoration of the oracle.
Adler, 1910: Before 84
Αλλά από τους καταλόγους εκλείψεων της NASA [https://eclipse.gsfc.nasa.gov/solar.html] φαίνεται ότι δεν υπάρχει ολική ηλιακή έκλειψη ορατή στην Ρώμη, τον 1ο αιώνα μ.Χ. Όμως στο αρχαίο κείμενο δεν διευκρινίζεται αν αυτή η ολική ηλιακή έκλειψη έγινε ορατή από την Ρώμη ή από κάποια άλλη περιοχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Γιατί πράγματι όπως φαίνεται στον πίνακα των ολικών ηλιακών εκλείψεων, συνέβησαν αρκετές τέτοιες εκλείψεις μεταξύ των ετών 1-120 μ.Χ. και ήταν ορατές από διάφορες περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Πίνακας με τις χρονολογίες των ολικών ηλιακών εκλείψεων που ήταν ορατές σε περιοχές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Όπως φαίνεται από αυτόν τον πίνακα, οι εκλείψεις των ετών 17, 21 και 24 μ.Χ. πρέπει να αποκλεισθούν, καθώς ο Πλούταρχος ήταν τότε αγέννητος. Επίσης πρέπει να αποκλεισθεί και η έκλειψη του 59 μ.Χ. γιατί ο Πλούταρχος ήταν τότε, μόλις 14 ετών. Επειδή στο αρχαίο κείμενο διευκρινίζεται ότι η έκλειψη ξεκίνησε αμέσως μετά το μεσημέρι, οφείλουμε να εξαιρέσουμε και τις εκλείψεις των ετών 71, 113 και 118 μ.Χ. οι οποίες ξεκινούν πρωινές ώρες. Συνεπώς μένουν μόνο δύο εκλείψεις που πληρούν τις προδιαγραφές του αρχαίου κειμένου. Οι ολικές ηλιακές εκλείψεις των ετών 75 και 83 μ.Χ., όταν ο Πλούταρχος ήταν 30 και 38 ετών, αντίστοιχα.
Η ολική ηλιακή έκλειψη του 75 μ.Χ. έγινε ορατή στην Τυνησία, στην Σικελία, Νότια Ιταλία και στα Βαλκάνια, ενώ στην Ρώμη έγινε ορατή με μεγάλη κάλυψη του ηλιακού δίσκου, 89% και φυσικά σκοτείνιασε πάρα πολύ, μέσα στο μεσημέρι. Η ολική ηλιακή έκλειψη του 83 μ.Χ. έγινε ορατή στην Αίγυπτο και την Μεσοποταμία, ενώ στην Ρώμη έγινε ορατή με κάλυψη του ηλιακού δίσκου, 63%.
Η ζώνη (zone of totality) που έγινε ορατή η ολική έκλειψη του 75 μ.Χ. (δύο παράλληλες γραμμές) διέρχεται από την Αφρική, την Ιταλία και τα Βαλκάνια. Στον ενσωματωμένο πίνακα αναγράφονται όλα τα στοιχεία της συγκεκριμένης έκλειψης που αναλογούν σε παρατήρηση από την Ρώμη, όπου ο ηλιακός δίσκος σκοτείνιασε σχεδόν κατά 90% (μερική ηλιακή έκλειψη).
Επανερχόμενοι στον πίνακα εισόδου-εξόδου του πλανήτη Κρόνου στον αστερισμό του Ταύρου και σε συνδυασμό με τον πίνακα των ολικών ηλιακών εκλείψεων, παρατηρούμε ότι το ταξίδι της επιστροφής του ‘ξένου’ δεν μπορεί να πραγματοποιήθηκε τα έτη 85-88 μ.Χ. καθόσον οι ηλιακές εκλείψεις που έπονται αυτής της χρονολογίας ξεκινούν πρωινές ώρες και όχι ‘αμέσως μετά το μεσημέρι’. Εξ άλλου υπάρχει μια πληροφορία ότι ο Πλούταρχος δεν ταξίδευε μετά το 90 μ.Χ. Συνεπώς δεν υπάρχει άλλη επιλογή. O ‘ξένος’, δηλαδή ο συγκεκριμένος Έλληνας άποικος, έφυγε από την Μεσόγειο Θάλασσα για την ‘μεγάλη ήπειρο’, με την αποστολή του 26 μ.Χ. και επέστρεψε με την αποστολή αποίκων που έφυγε από την Μεσόγειο Θάλασσα το 56 μ.Χ.
Κάνοντας μερικούς υπολογισμούς έχουμε ότι τον Απρίλιο του 56 μ.Χ. (επί αυτοκρατορίας του Νέρωνα), με την ‘είσοδο’ του πλανήτη Κρόνου στον αστερισμό του Ταύρου ξεκινούν οι χρονοβόρες προετοιμασίες των πλοίων για το μεγάλο ταξίδι. Αν αυτές διήρκεσαν ένα χρόνο, τότε η αποστολή ξεκίνησε την άνοιξη του 57 μ.Χ. και έφτασε στην ‘μεγάλη ήπειρο’ μετά από μήνες. Λογικά, το ταξίδι της επιστροφής δεν μπορεί να ξεκίνησε αμέσως. Θα έγιναν και εκεί χρονοβόρες προετοιμασίες, έπρεπε να ξεκουραστούν τα πληρώματα των καραβιών, να επιδιορθωθούν τυχόν ‘αβαρίες’ των πλοίων κλπ. Αν έφυγαν το 58 μ.Χ. τότε ο συγκεκριμένος άποικος επέστρεψε στην πατρίδα του το 58-59 μ.Χ. Σίγουρα δεν έφυγε αμέσως για την Καρχηδόνα, χρειαζόταν κάποια ξεκούραση, να δει τους δικούς του ανθρώπους και βεβαίως να ετοιμαστεί κατάλληλα για το νέο του ταξίδι. Αν έφτασε στην Καρχηδόνα το 63 μ.Χ. και έμεινε εκεί πολύ καιρό, έστω δέκα χρόνια, ώσπου να ανακαλύψει τις θαμμένες ιερές περγαμηνές, όπως γράφεται στο αρχαίο κείμενο, τότε συνάντησε τον Σύλλα, το 73 μ.Χ., αφού είχε βρει τις περγαμηνές, σύμφωνα με την διήγηση του Σύλλα. Η ολική ηλιακή έκλειψη έγινε τον Ιανουάριο του 75 μ.Χ. και η συνάντηση-συζήτηση του Σύλλα και των υπολοίπων συνομιλητών έγινε λίγο μετά, στην Ρώμη, την άνοιξη του 75 μ.Χ. Αυτή η υπόθεση ταιριάζει αφενός με τα δυο αστρονομικά στοιχεία που παρέχει το ίδιο το κείμενο του Πλουτάρχου και αφετέρου με την χρονολογία που πρέπει να έγινε η δεύτερη επίσκεψη του Πλουτάρχου στην Ρώμη. Υπενθυμίζεται ότι η πρώτη επίσκεψη του Πλουτάρχου στην Ρώμη έλαβε χώρα περί το 69 μ.Χ.
Η τροχιά του πλανήτη Κρόνου καθώς αυτός διέρχεται από το τμήμα του ουράνιου θόλου που χαρακτηρίζεται από το ζώδιο του Ταύρου, κατά τα έτη 56-58 μ.Χ.
Πρόκειται για μία πολύ ταραγμένη περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, καθώς η διάδοση του Χριστιανισμού ήταν έντονη και αρχίζουν οι πρώτοι διωγμοί. Η μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης επί Νέρωνα, έγινε το 64 μ.Χ. και σηματοδότησε τον πρώτο μεγάλο διωγμό των Χριστιανών. Μετά την αυτοκτονία του Νέρωνα ανέλαβε αυτοκράτορας ο Γάλβας που δολοφονήθηκε το 69 μ.Χ. , μετά ο Όθωνας που αυτοκτόνησε το ίδιο έτος, το 69 μ.Χ., και ο Βιτέλλιος που δολοφονήθηκε επίσης το 69 μ.Χ. Τελικά έγινε αυτοκράτορας ο Βεσπασιανός (69-79 μ.Χ.) της δυναστείας των Φλαβίων.
Γεωγραφικός προσδιορισμός της αποικίας
Πού βρίσκεται όμως αυτή η τοποθεσία με τους Έλληνες στην ‘μεγάλη ήπειρο’; Είδαμε ήδη ότι αυτή η μεγάλη ηπειρωτική χώρα που είναι στην ‘μεγάλη θάλασσα’ πέρα από την Μεσόγειο θάλασσα, πρέπει να είναι η Αμερική, ενώ η ‘μεγάλη θάλασσα’ δεν μπορεί να είναι άλλη από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Η τοποθεσία με την Ελληνική αποικία προσδιορίζεται από το κείμενο του Πλουτάρχου. Είναι γύρω από ένα κόλπο της ‘μεγάλης ηπείρου’, δηλαδή της Αμερικής, που είναι μεγαλύτερος από την Μαιώτιδα λίμνη (Αζοφική Θάλασσα) που βρίσκεται στο βόρειο μέρος του Ευξείνου Πόντου. Το στόμιο αυτού του κόλπου βρίσκεται στην ίδια ευθεία (άρα στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος) με το στόμιο της Κασπίας Θάλασσας (μετά τον Εύξεινο Πόντο, στην Ασία). Το βόρειο γεωγραφικό πλάτος στο δέλτα του ποταμού Βόλγα που χύνεται στο βόρειο άκρο της Κασπίας Θάλασσας είναι 45 μοίρες 53 πρώτα λεπτά 17.37 δεύτερα λεπτά. Αλλά στο ίδιο βόρειο γεωγραφικό πλάτος επί των Αμερικανικών ακτών, στο Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, βρίσκεται η είσοδος του κόλπου Saint Lawrence (45 μοίρες 48 πρώτα λεπτά 46.84 δεύτερα λεπτά) μεταξύ των νήσων Nova Scotia και New Foundland. Το εμβαδόν του κόλπου (236000 τετρ. χλμ) είναι σαφώς μεγαλύτερο από το εμβαδόν της Αζοφικής Θάλασσας (39000 τετρ. χλμ). Συνεπώς η πανάρχαιη αυτή Ελληνική αποικία την οποία αναφέρει ο Πλούταρχος, βρισκόταν στον σημερινό Καναδά, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας το προσδιορίζει δίνοντας αυτή την ξεκάθαρη περιγραφή.
Το γεωγραφικό πλάτος της Κασπίας θάλασσας (στο δέλτα του ποταμού Βόλγα, 45 μοίρες 53 πρώτα λεπτά 17.37 δεύτερα λεπτά) στην Ασία είναι το ίδιο με το γεωγραφικό πλάτος του κόλπου Saint Lawrence ( είσοδος κόλπου μεταξύ των νήσων Nova Scotia και New Foundland, 45 μοίρες 48 πρώτα λεπτά 46.84 δεύτερα λεπτά) στον Καναδά.
Όμως ο εντοπισμός του νησιού που βρίσκεται ο Κρόνος βασίζεται στην Ομηρική Ωγυγία (το νησί της Καλυψούς στο οποίο έμεινε ο Οδυσσέας) με βάση την διήγηση του Σύλλα. Η Ωγυγία, κατά τον Πλούταρχο βρίσκεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, δυτικά των Βρετανικών Νήσων, απέχοντας από αυτές, πέντε μέρες ταξίδι με τα καράβια εκείνης της εποχής. Κοιτώντας ένα χάρτη, θα δούμε ότι τα κοντινότερα νησιά που απέχουν από την Βρετανία και την Ιρλανδία (Βρετανικές Νήσοι) είναι στα βορειοδυτικά η Ισλανδία και στα νοτιοδυτικά οι Αζόρες. Αν αποπλεύσουν από την Σκοτία (Εβρίδες Νήσοι, γνωστές στην αρχαιότητα) προς την Ισλανδία με ταχύτητα 7 χλμ/ώρα (3.77 κόμβοι), σε πέντε μέρες θα έχουν διανύσει την απόσταση των 870 χλμ και θα φτάσουν άνετα στην Ισλανδία. Αν όμως αποπλεύσουν από τα νότια, από την Κελτική Θάλασσα, για να φτάσουν στις Αζόρες (απόσταση 2200 χλμ) σε πέντε μέρες θα πρέπει τα πλοία να αναπτύξουν ταχύτητα 18 χλμ/ώρα, πράγμα αδύνατον για τα καράβια εκείνης της εποχής.
Αλλά η διήγηση του Σύλλα συνεχίζει. Η Ωγυγία απέχει από την ‘μεγάλη ήπειρο’, δηλαδή την Αμερική, γύρω στα 5000 στάδια (925 χλμ) και το ταξίδι γίνεται με πλοία που χρησιμοποιούν κουπιά. Φυσικά ούτε οι Αζόρες, ούτε η Ισλανδία απέχουν 925 χλμ από την Αμερική. Σε μια τέτοια απόσταση βρίσκονται οι Βερμούδες Νήσοι (1350 χλμ από το Χάλιφαξ της νήσου Nova Scotia) που όμως βρίσκονται στα δυτικά της Βρετανίας, αλλά σε απόσταση 5219 χλμ. Αυτή η απόσταση δεν μπορεί να καλυφθεί με κωπήλατα πλοία σε πέντε μέρες.
Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει καμία νήσος στον Ατλαντικό Ωκεανό, στα δυτικά της Βρετανίας, που να απέχει 5 μέρες ταξίδι με κωπήλατα πλοία και ταυτόχρονα να απέχει 5000 στάδια από την Αμερική. Επισημαίνεται ότι, η απόσταση αυτή ταιριάζει στην νήσο New Foundland που απέχει 1085 χλμ από την αμερικανική ακτή (Saint Lawrence river, Quebec).
Επιπροσθέτως, δίνεται και η πληροφορία από τον Σύλλα, ότι τα πλοία φτάνουν στην ‘μεγάλη ήπειρο’ κωπηλατώντας γιατί το ‘πέλαγος είναι λασπουδερό, δύσκολα προσβάσιμο, λόγω των πολλών ρευμάτων’. Και μάλιστα διευκρινίζεται ότι αυτά ‘τα ρεύματα βγαίνουν από την ηπειρωτική χώρα’, δηλαδή την Αμερική. Συνεπώς γνώριζαν τα θαλάσσια ρεύματα του Ατλαντικού Ωκεανού που ξεκινούν από τον κόλπο του Μεξικού (Gulf stream current).
Για τον προσδιορισμό του νησιού που βρίσκεται φυλακισμένος ο Κρόνος και ζουν οι Έλληνες άποικοι χρησιμοποιούνται τρία νησιά που βρίσκονται στα βοριοδυτικά (εκεί που δύει ο Ήλιος το καλοκαίρι) του βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού (Κρόνιο Πέλαγος). Τα τρία αυτά νησιά βρίσκονται μακριά από την Ωγυγία και ‘απέχουν σε ίση απόσταση από την Ωγυγία και μεταξύ τους’. Η Ελληνική Αποικία, το νησί του Κρόνου, είναι ένα από αυτά τα τρία νησιά.
Αν υπονοείται ότι τα τρία νησιά σχηματίζουν ένα ισόπλευρο τρίγωνο, τότε θα μπορούσε να είναι η Γροιλανδία, το Baffin Island στον Καναδά και η New Foundland στον κόλπο του Saint Lawrence που απέχουν περίπου 1200 χλμ, το ένα από το άλλο.
Γροιλανδία-Baffin Island: 1167 χλμ
Γροιλανδία – New Foundland: 1166 χλμ
Baffin Island – New Foundland: 1218 χλμ
Τα τρία νησιά, Γροιλανδία (G), Baffin island (B) και New Foundland (F) σχηματίζουν ένα ισόπλευρο τρίγωνο, καθώς απέχουν το ένα από το άλλο περίπου 1200 χλμ. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, θα πρέπει και τα τρία νησιά να ισαπέχουν από την Ωγυγία. Δηλαδή, η Ωγυγία θα έπρεπε να βρισκόταν στο κέντρο αυτού του τριγώνου. Όμως εκεί δεν υπάρχει κανένα νησί. Ούτε φυσικά ισαπέχουν από την Ισλανδία, αν υποθέσουμε ότι εκεί βρισκόταν η αρχαία Ωγυγία.
Αλλά σε αυτή την περίπτωση η Ωγυγία θα έπρεπε να βρίσκεται στο κέντρο του ισοπλεύρου τριγώνου που σχηματίζεται από αυτά τα τρία νησιά. Έτσι αυτά τα νησιά θα ισαπέχουν και από την Ωγυγία. Αλλά σε αυτή την θέση δεν υπάρχει κανένα νησί.
Αν όμως υπονοείται ότι τα τρία νησιά ισαπέχουν ανά δύο, δηλαδή σχηματίζουν ισοσκελές τρίγωνο, ενώ βρίσκονται μακριά από την Ωγυγία και σε ίση απόσταση από αυτή, τότε πρόκειται για τα νησιά Ισλανδία, Γροιλανδία και New Foundland.
Ισλανδία-Γροιλανδία : 1270 χλμ
Γροιλανδία- New Foundland: 1170 χλμ
Δηλαδή σχηματίζουν ισοσκελές τρίγωνο με τις δυο ίσες πλευρές να είναι περίπου 1200 χλμ.
Αυτά τα τρία νησιά είναι μακριά και απέχουν εξίσου από τις Αζόρες (Terceira island), περίπου 2600 χλμ.
Αζόρες-Ισλανδία: 2750 χλμ
Αζόρες –Γροιλανδία: 2590 χλμ
Αζόρες – New Foundland: 2600 χλμ
Τα τρία νησιά, Γροιλανδία (G), Ισλανδία (I) και New Foundland (F) σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο, καθώς η Γροιλανδία απέχει περίπου 1200-1300 χλμ. από την Ισλανδία και από την New Foundland, αντίστοιχα. Και τα τρία νησιά απέχουν εξίσου από τις Αζόρες (Terceira island), περίπου 2600-2700 χλμ. Όμως οι Αζόρες, ως Ωγυγία δεν απέχουν 5000 στάδια από την Αμερική, όπως αναφέρεται για την Ωγυγία από τον Πλούταρχο σε αυτό το ίδιο κείμενο.
Σε αυτή την περίπτωση, η Ομηρική Ωγυγία πρέπει να είναι στις Αζόρες. Ο Όμηρος χαρακτηρίζει την Ωγυγία ‘ομφαλό της θάλασσας’. Οι Αζόρες βρίσκονται πάνω στην Μεσο-Ατλάντια ράχη, το μεγάλο ρήγμα που διαπερνά από βορά προς νότο τον Ατλαντικό Ωκεανό.
Παρατηρούμε ότι και στις δύο περιπτώσεις, αποκλείεται η Ωγυγία να είναι η Ισλανδία, αν και το ταξίδι των πέντε ημερών από την Βρετανία την καλύπτει. Στην πρώτη περίπτωση, η Ωγυγία θα ήταν στο κέντρο του ισόπλευρου τριγώνου, του οποίου μια κορυφή κατέχει η Ισλανδία. Στην δεύτερη περίπτωση, η Ισλανδία βρίσκεται σε μια κορυφή του ισοσκελούς τριγώνου που απέχει από την Ωγυγία-Αζόρες ίση απόσταση, όπως και τα άλλα δύο νησιά.
Όμως και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει ένα κοινό νησί, η New Foundland, που συμπίπτει και με το γεωγραφικό πλάτος που δίνει ο ίδιος ο Πλούταρχος, συγκρίνοντας το, με εκείνο της Κασπίας Θάλασσας. Στο νησί αυτό υπάρχουν και σήμερα χρυσορυχεία, ενώ σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Κρόνος κοιμάται σε χρυσό σπήλαιο. Ο Έλληνας άποικος που έφυγε από εκεί, μετέφερε χρυσά αντικείμενα σύμφωνα με την διήγηση του Σύλλα.
Συνεπώς η αποικία των Ελλήνων που περιγράφει ο Πλούταρχος βρισκόταν στην νήσο New Foundland. Εκεί έφτανε κάθε 30 χρόνια νέα αποστολή αποίκων ώστε να διατηρηθεί το Ελληνικό στοιχείο. Αυτές οι αποστολές-σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο- ξεκίνησαν με τον Ηρακλή, περί το 1300 π.Χ. και συνεχίστηκαν μέχρι την εποχή του Πλουτάρχου, τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ίσως τότε και να τελείωσαν, καθόσον η εύρεση και η ‘εξαφάνιση ή διασφάλιση’ των ιερών περγαμηνών να ήταν και η τελευταία αποστολή. Οι εποχές έχουν αλλάξει. Ο Χριστιανισμός, ήδη ισχυρός, έβαζε την ταφόπλακα στην μακραίωνη και πλούσια σε όποια δράση, αρχαιότητα.
Αναλυτική ναυτική περιγραφή του ταξιδιού – Ρεύματα Ατλαντικού Ωκεανού
Στο κείμενο του Πλουτάρχου δεν αναφέρεται από πού ξεκινούσαν αυτά τα ταξίδια. Το μόνο που γράφεται είναι ότι αυτός ο Έλληνας άποικος-‘ξένος’ για τον Καρχηδόνιο Σύλλα, νοστάλγησε το ‘μεγάλο νησί του’, την πατρίδα του και επέστρεψε. Αν κυριολεκτεί, τότε έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα στα πέντε μεγάλα νησιά της Μεσογείου Θαλάσσης: Σικελία, Σαρδηνία, Κύπρος, Κορσική και Κρήτη. Επειδή πρόκειται για Έλληνες κατοίκους του νησιού, αποκλείονται η Σαρδηνία και η Κορσική για τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Έστω ότι ξεκινούσαν από την Κρήτη και φυσικά κατευθυνόντουσαν προς τις Ηράκλειες Στήλες (Γιβραλτάρ) σε απόσταση 4120 χλμ. Επειδή αυτά τα πλοία μεταφέρουν ανθρώπους και προμήθειες δεν μπορεί να ταξιδεύουν γρήγορα. Έστω ότι κινούνται με 3 κόμβους (1 κόμβος=1.85 χλμ/ώρα). Οπότε θα φτάσουν στο Γιβραλτάρ σε 31 μέρες, αν ταξιδεύουν χωρίς διακοπή. Εκεί όμως θα σταματήσουν στην Ταρτησσό, το μεγάλο αυτό λιμάνι επί του Ατλαντικού Ωκεανού (Ισπανία) για ανεφοδιασμό.
Στην συνέχεια, κινούνται βόρεια ακολουθώντας την ακτογραμμή της Ευρώπης επί του Ατλαντικού Ωκεανού, φτάνοντας στην Αρκτική Ζώνη. Αυτό είναι εμφανές καθόσον όσοι επέζησαν από τις κακουχίες του ταξιδιού, έφτασαν στα ‘νησιά που βρίσκονται κοντά στις ακτές, κατοικούνται από Έλληνες και βλέπουν τον Ήλιο να κρύβεται για λιγότερο από μία ώρα επί 30 μέρες. Αυτή είναι νύχτα που έχει σκοτάδι ελαφρύ και λυκαυγές που φέγγει από την δύση’. Η περιγραφή αφορά τον Ήλιο του Μεσονυκτίου που είναι φαινόμενο της Αρκτικής Ζώνης. Ο Ήλιος χαμηλώνει προς την δύση, αλλά δεν δύει και ανεβαίνει πάλι ψηλά στον ορίζοντα.
Ο άξονας περιστροφής της Γης έχει μια κλίση 23.4 μοίρες ως προς την Εκλειπτική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο Ήλιος να φωτίζει τον ένα εκ των δύο πόλων της Γης, εναλλάξ, συνεχώς όλο το 24ωρο, για μισό χρόνο περίπου. Έτσι στον Βόρειο Πόλο έχουμε την μεγαλύτερη διάρκεια ημέρας, σχεδόν 24 ώρες, κατά το θερινό ηλιοστάσιο (Ιούνιος) και την μεγαλύτερη διάρκεια νύχτας, σχεδόν 24 ώρες, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο (Δεκέμβριος). Το θερινό ηλιοστάσιο το 100 μ.Χ. ήταν στις 21-22 Ιουνίου.
Εντοπίσαμε την περιοχή επί της Ευρωπαϊκής ακτής, στον Ατλαντικό Ωκεανό, που ο Ήλιος ‘κρύβεται για λιγότερο από μια ώρα, για 30 μέρες’. Προφανώς χρονικά αυτό ισχύει κατά το θερινό ηλιοστάσιο. Πρόκειται για το Αρχιπέλαγος Vega με 6500 νησιά κατάσπαρτα κοντά στην ακτή της Νορβηγίας, όπως ακριβώς περιγράφεται στο κείμενο του Πλουτάρχου. Η πόλη Eiden (Γεωγραφικό πλάτος: 65 μοίρες 31 πρώτα λεπτά 41.60 δεύτερα λεπτά) έχει διάρκεια ημέρας 23 ώρες και 10 πρώτα λεπτά της ώρας κατά το θερινό ηλιοστάσιο. Εδώ καταλήγει το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού (Gulf Stream) με το οποίο φτάνουν οι μπακαλιάροι και εδώ γίνεται η μεγάλη αλιεία του μπακαλιάρου.
Η απόσταση από το Γιβραλτάρ μέχρι τα νησιά Vega είναι 8850 χλμ. Αν τα πλοία ταξιδεύουν με την ταχύτητα των 3 κόμβων χωρίς διακοπή, χρειάζονται 66 μέρες για να φτάσουν σε αυτά τα νησιά της Νορβηγίας. Συνεπώς αν έφυγαν την άνοιξη του 57 μ.Χ., όπως έχουμε αναφέρει προηγουμένως, μετά από ταξίδι 3-4 μηνών με ενδιάμεσες στάσεις έφτασαν στις ακτές της Νορβηγίας τον Ιούνιο-Ιούλιο του 57 μ.Χ. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι και σε αυτή την περιοχή, ακτές Νορβηγίας, Αρχιπέλαγος Vega, κατοικούν Έλληνες, σύμφωνα με το κείμενο του Πλουτάρχου. Αυτοί οι Έλληνες τους φιλοξενούν για τρεις μήνες, δηλαδή για όλο το καλοκαίρι σύμφωνα με την διήγηση του Σύλλα.
Η διαδρομή του θαλάσσιου ταξιδιού από την Μεσόγειο Θάλασσα μέχρι τις ακτές της Νορβηγίας.
Στην συνέχεια ‘διαπεραιώνονται – περνούν απέναντι με την βοήθεια των ανέμων’, με την βοήθεια των ρευμάτων του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού. Γιατί όμως χρειάστηκε να περιμένουν όλο το καλοκαίρι, πριν να συνεχίσουν το ταξίδι τους και να ‘περάσουν απέναντι’ στην Αμερική; Για δύο λόγους: α) Το καλοκαίρι λιώνουν τα παγόβουνα που υπάρχουν στην Αρκτική Ζώνη και είναι επικίνδυνα για την ναυσιπλοΐα β) Το Norwegian Current (Ρεύμα της Νορβηγίας) που θα τους οδηγήσει στον Ατλαντικό Ωκεανό έχει μεγαλύτερη ταχύτητα, το φθινόπωρο. Συνεπώς θα ενισχυθεί η ταχύτητα των πλοίων με την ταχύτητα του ρεύματος, μέσα στο οποίο θα ταξιδέψουν και θα διανύσουν πιο γρήγορα αυτή την βόρεια και κρύα περιοχή.
Το ρεύμα αυτό έρχεται από τα δυτικά στην ακτή της Νορβηγίας και από εκεί στρέφεται βόρεια προς να νησιά Svalbard (Spitsbergen Current). Στην συνέχεια το ρεύμα στρέφεται νότια προς την Γροιλανδία, περνώντας μεταξύ Ισλανδίας και Γροιλανδίας (East and West Greenland currents) και κατευθύνεται προς την Αμερική, φτάνοντας στον κόλπο του Labrador (Gulf of Labrador Current) και στο βόρειο άκρο της νήσου New Foundland.
Η απόσταση αυτής της διαδρομής από την Νορβηγία μέχρι την νήσο New Foundland είναι 6430 χλμ. Αν ταξίδευαν με 3 κόμβους θα ήθελαν 48 μέρες χωρίς διακοπή. Αλλά το θαλάσσιο ρεύμα το φθινόπωρο έχει μια ταχύτητα 30 cm/sec=1080 m/hour. Συνεπώς ενισχύεται με αυτή την ταχύτητα, η ταχύτητα των καραβιών και ο χρόνος ταξιδιού μειώνεται σε 31 μέρες, χωρίς διακοπή. Δηλαδή ξεκινώντας την άνοιξη του 57 μ.Χ. φτάνουν στο νησί New Foundland, τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 57 μ.Χ., σύμφωνα με τους προηγούμενους υπολογισμούς μας.
Εποχιακές μεταβολές στην επιφανειακή ταχύτητα των θαλασσίων ρευμάτων, κοντά στην Νορβηγία (η έγχρωμη μπάρα). Φαίνεται ότι η μεγαλύτερη ταχύτητα του ρεύματος είναι το φθινόπωρο. Τα βέλος δείχνει την κατεύθυνση του ρεύματος (και των καραβιών) προς τα Svalbard islands. [Από την μελέτη των Laurindo, Mariano and Lumpkin, 2017, Lumpkin and Johnson, 2013, AOML, NOAA, 2017].
Επιφανειακή ταχύτητα των θαλασσίων ρευμάτων στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, το φθινόπωρο [Από την μελέτη των Laurindo, Mariano and Lumpkin, 2017, Lumpkin and Johnson, 2013, AOML, NOAA, 2017]. Τα καράβια ακολουθούσαν αυτή την διαδρομή των ρευμάτων. Έτσι από τα Svalbard islands έπλεαν μεταξύ Ισλανδίας και Γροιλανδίας, περιέπλεαν την Γροιλανδία και έφταναν στον κόλπο του Labrador, στο βόρειο άκρο της νήσου New Foundland, στον Καναδά.
Επισημαίνεται ότι στην ίδια περιοχή και με τον ίδιο τρόπο έφτασαν σε αυτή την περιοχή οι Vikings (Βίκινγκς), αλλά πολύ αργότερα, το 1000 μ.Χ. Υπάρχουν τα ευρήματα του οικισμού τους. Τα πλοιάρια των Vikings δεν διέφεραν από τα προγενέστερα Φοινικικά πλοιάρια που ταξίδευαν και στον Ατλαντικό Ωκεανό, καθώς έχουν βρεθεί Φοινικικές αποικίες στις ακτές της Ευρώπης και της Αφρικής. Αλλά δεν διέφεραν επίσης από τα πολύ προγενέστερα Μινωικά ή Μυκηναϊκά καράβια. Υπενθυμίζεται ότι στην χώρα των Vikings, στην Νορβηγία, υπήρχε αποικία των Ελλήνων, σύμφωνα με τα γραφόμενα του Πλουτάρχου. Ακόμη να υπενθυμίσουμε ότι την εποχή του Ηρακλή, που σύμφωνα με το αρχαίο κείμενο ξεκίνησαν αυτά τα ταξίδια, κατασκευάστηκε η Αργώ, πλοίο με 50 κωπηλάτες σύμφωνα με τα Ορφικά Αργοναυτικά. Συνεπώς και η τεχνολογία υπήρχε και η γνώση για να πραγματοποιήσουν αυτά τα ταξίδια.
Το αρχαιότερο πλοίο των Βίκινγκς, το Hjortspring, έχει τη μορφή των πετρόγλυφων μινωικών καραβιών.
Το ταξίδι της επιστροφής
Το ταξίδι της επιστροφής θα πρέπει να ξεκίνησε ένα χρόνο μετά την άφιξη της αποστολής εξ αιτίας των νέων και πολλών προετοιμασιών. Δηλαδή πρέπει να ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 58 μ.Χ. Τώρα όμως τα καράβια κινούνται νότια, εξέρχονται από το νότιο άνοιγμα του κόλπου Saint Lawrence (νότιο μέρος της νήσου New Foundland), από όπου διέρχεται το ρεύμα που καταλήγει στον κόλπο του Μεξικού (Gulf stream) και συναντούν την διακλάδωση ενός άλλου θαλάσσιου ρεύματος, το Slope Jet Current, οπότε εισέρχονται μέσα σε αυτό το ρεύμα. Η απόσταση που διανύουν μέχρι να εισέλθουν σε αυτό το ρεύμα είναι 1184 χλμ και η απόσταση που ταξιδεύουν μέσα σε αυτό το ρεύμα είναι 1236 χλμ. Συνολικά 2420 χλμ.
Τα ρεύματα Gulf Stream και Slope Jet Current, το φθινόπωρο, έχουν ταχύτητα 20 και 40 cm/sec,αντίστοιχα. Δηλαδή κατά μέσον όρο 30 cm/sec =1080 m/hour. Αυτή η ταχύτητα επιπροστίθεται στην ταχύτητα των καραβιών (3 κόμβοι), καθώς κινούνται μέσα σε αυτό το ρεύμα, με την ίδια διεύθυνση κίνησης και συνεπώς η διάρκεια του ταξιδιού μέσα σε αυτό το ρεύμα είναι 12 μέρες. Το ρεύμα αυτό (Slope Jet Current) φέρνει τα καράβια στον Κεντρικό Ατλαντικό Ωκεανό. Εκεί το ρεύμα διακλαδίζεται με ένα κλάδο να πηγαίνει βόρεια προς Ιρλανδία-Βρετανία (North Atlantic Drift Current) και ακολούθως προς την Νορβηγία και ένα άλλο κλάδο να κατευθύνεται από δυτικά προς τα ανατολικά, προς τις Αζόρες (Azores Current) και τα Κανάρια νησιά (Canary Current), πλησιάζοντας το Γιβραλτάρ. Ό σημαντικός αυτός διαχωρισμός των δύο κλάδων γίνεται περίπου σε βόρειο γεωγραφικό πλάτος 43 μοίρες και δυτικό γεωγραφικό μήκος 45 μοίρες.
Οι ναυτικοί οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικοί σε αυτό το σημείο, αν θέλουν να επιστρέψουν στο Γιβραλτάρ και στην Μεσόγειο Θάλασσα και να μην επιστρέψουν εκ νέου στην Αμερική, κινούμενοι προς τα βόρεια. Η σωστή πορεία θα βρεθεί με την βοήθεια της Ουρανογραφίας, την οποία γνώριζαν άριστα οι αρχαίοι ναυτικοί. Για παράδειγμα, αν βρέθηκαν σε αυτή την θέση (διαχωρισμός των δύο κλάδων) στις 3 Σεπτεμβρίου του 58 μ.Χ., την νύχτα, βλέποντας τον ουρανό με τους αστερισμούς και τα πολύ λαμπρά αστέρια, ήταν σε θέση να ξεχωρίσουν στα δυτικά το ‘θερινό τρίγωνο’ που σχηματίζεται από τα τρία λαμπερά αστέρια, τον Vega (της Λύρας), τον Deneb (του Κύκνου) και τον Altair (του Αετού). Στα ανατολικά μπορούσαν να διακρίνουν τον λαμπρό αστέρα Aldebaran του Ταύρου και τα λαμπρά αστέρια του Ορίονα. Συνεπώς μπορεί να ‘χαραχτεί’ η πορεία από τα δυτικά προς τα ανατολικά.
Επιφανειακή ταχύτητα των θαλασσίων ρευμάτων στον Κεντρικό Ατλαντικό Ωκεανό, το φθινόπωρο [Από την μελέτη των Laurindo, Mariano and Lumpkin, 2017, Lumpkin and Johnson, 2013, AOML, NOAA, 2017]. Το ταξίδι της επιστροφής γίνεται με την βοήθεια αυτών των ρευμάτων (Slope Jet and Azores Currents) που τους οδηγούν προς το Γιβραλτάρ
Τα χαράματα της ίδιας μέρας, γύρω στις 4 π.μ., το ‘θερινό τρίγωνο’ έχει δύσει, ο Ταύρος και ο Ορίονας έχουν ανέβει ψηλά στον ουρανό, ενώ στην ανατολή φαίνεται στα νοτιοανατολικά ο λαμπρότερος αστέρας του ουρανού, ο Σείριος του Μεγάλου Κυνός και στα βορειοανατολικά-ανατολικά διακρίνεται καλά ο λαμπρός αστέρας Regulus του Λέοντα. Για να κατευθυνθούν προς το Γιβραλτάρ πρέπει να εισέλθουν στο Azores Current, δηλαδή να ταξιδέψουν νοτιοανατολικά, ακολουθώντας την πορεία που τους δείχνει από τον ουρανό, ο Σείριος. Η απόσταση των δύο ρευμάτων Slope Jet-Azores Currents είναι 245 χλμ. Με ταχύτητα 3 κόμβων θα εισέλθουν στο ρεύμα των Αζορών (Azores Current) σε 3 μέρες.
Η ταχύτητα αυτού του ρεύματος, που εκτείνεται από δυτικά προς ανατολικά σε απόσταση 3482 χλμ, το φθινόπωρο, είναι 70 cm/sec=2520 m/hour. Αυτή η ταχύτητα επιπροστίθεται στην ταχύτητα των καραβιών (3 κόμβοι) και συνεπώς η διάρκεια του ταξιδιού μέσα σε αυτό το ρεύμα, μέχρι το Γιβραλτάρ είναι 11-12 μέρες.
Όλο το ταξίδι της επιστροφής εντός του Ατλαντικού Ωκεανού, συνολικού μήκους 6147 χλμ καλύπτεται σε 25-30 μέρες. Αν σε αυτές προσθέσουμε και άλλες 30 μέρες για το ταξίδι εντός της Μεσογείου Θαλάσσης, το ταξίδι της επιστροφής διαρκεί 2-3 μήνες, χωρίς διακοπή. Αν λοιπόν έφυγαν αρχές Φθινοπώρου του 58 μ.Χ. από την Αμερική επέστρεψαν στην Μεσόγειο Θάλασσα στα τέλη Φθινοπώρου του 58 μ.Χ.
Α) Χάρτης του ουρανού για τον ταξιδιώτη-παρατηρητή που βρισκόταν στην διακλάδωση του Slope Jet Current, το φθινόπωρο του 58 μ.Χ. Διακρίνεται δυτικά, το ‘θερινό τρίγωνο’, και ανατολικά οι αστερισμοί του Ταύρου και του Ωρίωνα με τα λαμπρά τους αστέρια κλπ. Οι αρχαίοι ναυτικοί γνώριζαν πολύ καλά Ουρανογραφία και έτσι εύρισκαν τον προσανατολισμό του ταξιδιού τους.
Β) Στην ίδια περιοχή, χάρτης του ουρανού λίγο πριν ξημερώσει. Η εμφάνιση του πολύ λαμπρού αστέρα, του Σείριου, στα νοτιοανατολικά, δείχνει στους ναυτικούς την πορεία που πρέπει να χαράξουν ώστε από το Slope Jet Current να εισέλθουν στο Azores Current και να φτάσουν με ασφάλεια στο Γιβραλτάρ.
Εν κατακλείδι
Στην εργασία των Ι. Λυριτζή, Π. Πρέκα-Παπαδήμα, Π. Αντωνόπουλου, Κ. Καλαχάνη και Χ. Τζάνη, με βάση τα αστρονομικά στοιχεία του αρχαίου κειμένου (ολική ηλιακή έκλειψη και ‘είσοδος’ του πλανήτη Κρόνου στον Αστερισμό του Ταύρου, κάθε 30 χρόνια), χρονολογούνται τα περιγραφόμενα στο έργο του Πλουτάρχου, γεγονότα. O ‘ξένος’, δηλαδή ο συγκεκριμένος Έλληνας άποικος, έφυγε από την Μεσόγειο Θάλασσα για την ‘μεγάλη ήπειρο’, με την αποστολή του 26 μ.Χ. και επέστρεψε με την αποστολή του 56 μ.Χ. που έφυγε από την Μεσόγειο Θάλασσα, την άνοιξη του 57 μ.Χ. Αν έφυγαν από την Αμερική, αρχές Φθινοπώρου του 58 μ.Χ. επέστρεψαν στην Μεσόγειο Θάλασσα στα τέλη Φθινοπώρου του 58 μ.Χ.
Η διαδρομή του θαλάσσιου ταξιδιού μέσα στον Ατλαντικό Ωκεανό. Από τις ακτές της Νορβηγίας μέχρι την νήσο New Foundland στον Καναδά. Επίσης φαίνεται και το ταξίδι της επιστροφής από την Αμερική μέχρι το Γιβραλτάρ.
Ο Έλληνας άποικος που επέστρεψε από το νησί του Κρόνου, από την ‘μεγάλη ήπειρο’, στο ‘μεγάλο νησί’, στην πατρίδα του, παρέμεινε εκεί, ξεκουράστηκε, είδε τους δικούς του ανθρώπους και στην συνέχεια ετοιμάστηκε για ένα άλλο ταξίδι, στην Καρχηδόνα. Αυτό το ταξίδι, πρέπει να πραγματοποιήθηκε μετά από πέντε-έξι χρόνια, το 63-64 μ.Χ. Περίπου τότε, που επί αυτοκράτορα Νέρωνα, συνέβη η μεγάλη πυρκαγιά στη Ρώμη και ξεκίνησε ο πρώτος μεγάλος διωγμός των Χριστιανών.
Στην Καρχηδόνα, την πόλη που τιμάται ιδιαιτέρως ως θεότητα, ο Κρόνος, αναζητεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποιες ‘ιερές περγαμηνές’ που είχαν θαφτεί έξω από την πόλη για να διασωθούν κατά την ερήμωση της πόλης, μετά τον τρίτο Καρχηδονιακό Πόλεμο.
Μετά την μακροχρόνια έρευνα, έστω δέκα χρόνια, το 73-74 μ.Χ., τις ανακάλυψε και τότε συναντήθηκε με τον Σύλλα τον Καρχηδόνιο και κάποιους άλλους, οπότε τους απεκάλυψε πολλά στοιχεία από την όλη ζωή του και τις γνώσεις που είχε αποκομίσει.
Τον Ιανουάριο του 75 μ.Χ., μια ολική ηλιακή έκλειψη γίνεται ορατή στην Τυνησία, την Σικελία και την Νότια Ιταλία και φυσικά και στην Καρχηδόνα. Στην ίδια την Ρώμη, αμέσως μετά το μεσημέρι, ο δίσκος του Ηλίου σκοτείνιασε κατά ~90% (μερική ηλιακή έκλειψη).
Λίγους μήνες αργότερα, την άνοιξη του 75 μ.Χ. ο Πλούταρχος πρέπει να πραγματοποίησε το δεύτερο ταξίδι του στην Ρώμη, και μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μετά από ένα συμπόσιο, ο αδελφός του Πλουτάρχου, ο Λαμπρίας και οι συνομιλητές του, αναλύουν θέματα περί της Σελήνης. Τότε ο Σύλλας ο Καρχηδόνιος μεταφέρει όλες τις σχετικές πληροφορίες όπως τις είχε μάθει από ένα ‘ξένο’, για αυτόν, ο οποίος όμως ήταν Έλληνας, σύμφωνα με την διήγηση του.
Έτσι, παρέχεται η πληροφορία της ύπαρξης Ελληνικής αποικίας στην ‘μεγάλη ήπειρο’ που με βάση όλα τα στοιχεία είναι η Αμερική, ενώ η αποικία εντοπίζεται στην νήσο New Foundland, στον κόλπο Saint Lawrence, στον Καναδά.
Η εργασία των Ι. Λυριτζή, Π. Πρέκα-Παπαδήμα, Π. Αντωνόπουλου, Κ. Καλαχάνη και Χ. Τζάνη περιγράφει επίσης και την διαδρομή του ταξιδιού από την Μεσόγειο Θάλασσα προς την Αμερική και την επιστροφή από την Αμερική στην Μεσόγειο Θάλασσα, ταξίδια που γίνονται με την γνώση και χρήση των θαλασσίων ρευμάτων του Ατλαντικού Ωκεανού και φυσικά της Ουρανογραφίας. Επίσης, εντοπίζεται και η αποικία των Ελλήνων στην Αρκτική Ζώνη, που όπως γράφει ο Πλούταρχος, ήταν ένας ενδιάμεσος σταθμός του ταξιδιού. Πρόκειται για το Αρχιπέλαγος Vega με 6500 νησιά που ανήκει στην Νορβηγία. Επισημαίνεται ότι από την Νορβηγία και με τον ίδιο τρόπο, έφτασαν στην ίδια περιοχή, στην νήσο New Foundland, οι Vikings (Βίκινγκς), αλλά πολύ αργότερα, το 1000 μ.Χ.
Βίντεο: Πλούταρχος: Το ταξίδι και η αποικία των Eλλήνων στην Β. Αμερική
*Η Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Αστροφυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
*Το παρόν κείμενο αποτελεί συνοπτική παρουσίαση της εργασίας:
Does Astronomical and Geographical Information of Plutarch’s De Facie describe a trip beyond the North Atlantic Ocean?
By
I. Liritzis, P. Preka-Papadema, P. Antonopoulos, K. Kalachanis and C. Tzanis
Journal of Coastal Research, Vol. 34, 3, p.651-674, May 2018
Στην ανωτέρω εργασία υπάρχει πλήρης και αναλυτική βιβλιογραφία.
Οι περισσότερες εικόνες του κειμένου υπάρχουν στην ανωτέρω εργασία με τις σχετικές αναφορές.
Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα